ਵੋਟ ਪਾਉਣਾ ਅਧਿਕਾਰ ਵੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵੀ

ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵੋਟਰ ਦਿਵਸ:
ਦੇਸ਼ ਦਾ ਲੋਕਤੰਤਰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਸਰਗਰਮ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਨਾਲ ਹੀ ਜੀਵਤ ਰਹਿੰਦਾਂ ਹੈ।ਇਸ ਲਈ ਹਰ ਵੋਟਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿ  ਵੋਟ ਪਾਉਣਾ ਉਸ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵੀ ਹੈ।ਇਥੇ  ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਲੋਕਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜਵਾਬਦੇਹ ਹੈ।ਭਾਰਤ ਵਾਂਗ ਵਿਿਭੰਨਤਾ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ, ਜਿਥੇ ਵੱਖ ਵੱਖ, ਜਾਤ, ਨਸਲ, ਧਰਮ ਦੇ ਲੋਕ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਵੋਟ  ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਇੱਕ ਹੋਚ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦਾ ਹੈ।2024 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਕੋਮੀ ਵੋਟਰ ਦਿਵਸ ਹੈ।

ਬੇਸ਼ਕ ਵੋਟ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਗਰੰਟੀ ਦਿੰਦਾਂ ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਕਈ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਜਾਦ ਅਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਵੋਟਰਾਂ ਦੀ ਉਦਾਸੀਨਤਾ, ਗਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਚੋਣ ਹਿੰਸਾ, ਅਤੇ ਪੈਸੇ ਅਤੇ ਬਾਹੂਬਲੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਰਗੇ ਮੁੱਦੇ ਖਤਰਨਾਕ ਖਤਰੇ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਵੋਟਰਾਂ ਨੂੰ ਧਮਕਾਉਣਾ ਅਤੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ‘ਤੇ ਰਹਿ ਗਏ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਵੋਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿ ਚੋਣਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦਾ ਸੱਚਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਬਣੇ ਰਹਿਣ, ਇਹਨਾਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
ਹਰ ਨਾਗਰਿਕ ਨੂੰ ਵੋਟ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਬਹੁਤ ਘਾਲਣਾ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਿਲਆ ਹੈ।1947 ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ , ਭਾਰਤ ਨੇ ਯੂਨੀਵਰਸਲ ਬਾਲਗ ਫ੍ਰੈਂਚਾਈਜ਼ੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ 21 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 61ਵੇਂ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਸੋਧ ਐਕਟ, 1989 ਦੁਆਰਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਦੀ ਉਮਰ 18 ਸਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਕੌਮੀ ਵੋਟਰ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਵੋਟਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 25 ਜਨਵਰੀ 2011 ਨੂੰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਮਨਾਏ ਜਾਦੇਂ ਕੋਮੀ ਵੋਟਰ ਦਿਵਸ ਦਾ ਥੀਮ ਰੱਖਿਆ ਜਾਦਾਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦਿਨ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਨੋਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੋਟਰ ਕਾਰਡ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ/ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਦਾਂ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਵੱਲੋਂ ਭੇਜੀ ਗਈ ਸੁੰਹ ਜਿਸ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਨਿਮਨ ਹੈ ਚੁਕਾਈ ਜਾਦੀਂ ਹੈ।
“ਅਸੀਂ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕ, ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਲੋਕਤਾਂਤਰਿਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦ, ਨਿਰਪੱਖ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਚੋਣਾਂ ਦੀ ਮਾਣ-ਮਰਿਆਦਾ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਦਾ, ਅਤੇ ਹਰ ਚੋਣ ਵਿੱਚ ਨਿਡਰ ਹੋ ਕੇ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਅਤੇ ਧਰਮ, ਨਸਲ, ਜਾਤ, ਭਾਈਚਾਰਾ, ਭਾਸ਼ਾ, ਜਾਂ ਕੋਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਹੋਏ ਬਿਨਾਂ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।

ਭਾਰਤ ਦੇ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਵੱਲੋਂ ਸੁਭਾਸ਼ ਘਈ ਫਾਊਡੇਸ਼ਨ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਚੋਣਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਗੀਤ “ਮੈਂ ਭਾਰਤ ਹੂੰ-ਹਮ ਭਾਰਤ ਕੇ ਮਤਦਾਤਾ ਹੈਂ ਵੀ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ।ਇਹ ਗੀਤ ਵੋਟਰ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਯੋਗ,ਨੇਤਿਕ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰੀ ਚੋਣਾਂ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਜਸਨ ਮਨਾਉਦਾਂ ਹੈ।25 ਜਨਵਰੀ 2025 ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ 15ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਵੋਟਰ ਦਿਵਸ ਦਾ ਦਾ ਥੀਮ “ਵੋਟਿੰਗ ਵਰਗਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਯਕੀਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵੋਟ ਪਾਵਾਂਗਾ,” ਵੋਟਿੰਗ ਦੇ ਅਟੱਲ ਮੁੱਲ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

15ਵੇਂ ਕੌਮੀ ਵੋਟਰ ਦਿਵਸ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਜੀਵ ਕੁਮਾਰ ਦੁਆਰਾ”ਇੰਡੀਆ ਵੋਟਹ 2024” ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਗਾਥਾ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਕੌਫੀ ਟੇਬਲ ਬੁੱਕ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਾਪੀ ਮਾਣਯੋਗ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੂੰ ਭੇਟ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਵੋਟਰ,ਚੋਣ ਅਧਿਕਾਰੀ,ਸਰੁੱਖਿਆ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਅਤੇ 18ਵੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਭਾਗੀਦਾਰਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ।ਇਸ ਰਾਂਹੀ ਹਰ ਪਾਠਕ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾ 2024 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਝਲਕ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾ ਨੂੰ ਦੇਖ ਸਕੇਗਾ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵਾਰਨਰ ਬ੍ਰਦਰਜ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤੀ ਦਸਤਾਵੇਜੀ ਡਰਾਮਾ ਲੜੀ :ਭਾਰਤ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਦੀ ਇੱਕ ਕਲੱਿਪ ਵੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

ਲੋਕਤੰਤਰ ਦਾ ਇਹ ਜਸ਼ਨ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਏਕਤਾ, ਸਮਾਨਤਾ ਅਤੇ 1947 ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਚੁਣਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਡੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਦੇ, ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ, ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵੋਟਰ ਦਿਵਸ ਦੌਰਾਨ ਵੋਟਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਤੰਤਰ ਨਿਰਪੱਖ ਚੋਣ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।ਅੱਜ, ਵੋਟਿੰਗ ਅਧਿਕਾਰ 91.2 ਕਰੋੜ ਯੋਗ ਵੋਟਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੀ ਜਮਹੂਰੀ ਪਛਾਣ ਦਾ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਹਨ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵੋਟਰ ਦਿਵਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਗਰਿਕਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਚੋਣ ਪ੍ਰਕਿਿਰਆ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਭਾਗ ਲੈਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨਾ ਹੈ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਹਨ

• ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ : ਇਹ ਦਿਨ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਵਜੋਂ ਵੋਟਿੰਗ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਮੌਲਿਕ ਅਧਿਕਾਰ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
• ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਭਾਗੀਦਾਰੀ : ਵੋਟਿੰਗ ਸਮਰਪਣ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 22 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਗਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੋਟਰ ਲਈ ਇੱਕ ਬੂਥ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨਾ, ਸੰਮਲਿਤ ਵੋਟਿੰਗ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।

• ਉੱਤਮਤਾ ਦਾ ਜਸ਼ਨ : ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਨਿਰਵਿਘਨ ਵੋਟਿੰਗ ਪ੍ਰਕਿਿਰਆਵਾਂ ਦੇ ਮੁੱਲ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਚੋਣ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

• ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਮੁਹਿੰਮਾਂ : ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਵੋਟ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਫੈਸਲਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨਾ ਵੋਟਰਾਂ ਦੀ ਬੇਰੁਖੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
• ਚੋਣ ਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ : ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਅਤੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਵੋਟਿੰਗ ਪ੍ਰਕਿਿਰਆਵਾਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
• ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ : ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਵੋਟਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਨੌਜਵਾਨ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਫਰਜ਼ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵੋਟਰ ਦਿਵਸ ਦਾ ਲਾਭ ਉਠਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

2025 ਦਾ ਥੀਮ “ਵੋਟਿੰਗ ਵਰਗਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਯਕੀਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵੋਟ ਕਰਦਾ ਹਾਂ” ਇੱਕਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਯਾਦਦਸਤ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵੋਟਿੰਗ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਫਰਜ਼ ਹੈ।ਇੱਕ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਐਕਟ ਵਜੋਂ ਵੋਟਿੰਗ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਨੂੰ ਰੇਖਾਂਕਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵੋਟ ਪਾਉਣਾ ਇੱਕ ਨਿੱਜੀ ਪਰ ਸਮੂਹਿਕ ਕਾਰਵਾਈ ਹੈ ਜੋ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। “ਮੈਂ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵੋਟ ਪਾਉਣਾ” ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕਰਕੇ, ਨਾਗਰਿਕ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਅਤੇ ਡਰ ‘ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣ ਲਈ ਵਚਨਬੱਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਡਾ: ਸੰਦੀਪ ਘੰਡ ਲਾਈਫ ਕੋਚ
ਸ਼ੇਵਾ ਮੁਕਤ ਅਧਿਕਾਰੀ-ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ
ਮਾਨਸਾ-9815139576